«Ιστορικοί χώροι της Πάρου και αειφόρος ανάπτυξη»
Γράφει η καθηγήτρια Κοκκίνου Ευαγγελία
Στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος με τίτλο «Ιστορικοί χώροι της Πάρου και αειφόρος ανάπτυξη» και αφορμώμενοι από το μάθημα της Ιστορίας της Γ’ Γυμνασίου (και συγκεκριμένα της τοπικής ιστορίας) οι μαθητές του Γ4 που συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό ανέλαβαν να ερευνήσουν : α) τους ιστορικούς χώρους της Πάρου και Αντιπάρου στο παρελθόν και με έμφαση στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία, β) τη γεωμορφολογία και χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος των ιστορικών χώρων της Πάρου (κατά το παρελθόν και σήμερα) και γ) την υφιστάμενη κατάσταση των χώρων αυτών και τη θέση τους σ’ ένα αειφόρο μέλλον.
Οι καθηγήτριες που συντόνισαν και βοήθησαν τους μαθητές να ολοκληρώσουν το πρόγραμμα ήταν η Ευαγγελία Κοκκίνου και η Στέλλα Κούρτη.
Οι μαθητές του Γ4 που συμμετείχαν στη συγκέντρωση και την επεξεργασία του υλικού ήταν οι : Μαρία Ζγουράτι, Αναστάσης Λιβανίδης, Εμίλ Μίρζα, Ντιάνα Μουρατμπόγιεβα, Μαριάννα Μπαρμπαρή, Κατερίνα Νίκα, Νεκτάριος Παντελαίος, Δήμητρα Πατέλη, Γιώργος Ρούσσος, Φίλιππος Ρούσσος, Σωτήρης Σένκα, Νικόλας Σιφναίος, Παναγιώτης Καραουλάνης , Φραγκίσκα Σιφναίου, Κων/νος Σκανδάλης, Αντωνία Σκιαδά, Γιώργος Σκιαδάς, Ελένη Τζίτζη, Δήμητρα Τριανταφύλλου, Μερώπη Τσαντάνη, Νικόλας Τσέλικας, Ελένη Φραγκούλη, Κων/νος Φύσσας, Μαρία Φωκιανού.
Στην ηλεκτρονική επεξεργασία κειμένων και φωτογραφιών βοήθησε ιδιαίτερα ο Αναστάσης Λιβανίδης.
Εισαγωγή
Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες και ανέλαβαν να εξερευνήσουν τα εξής ιστορικά θέματα :
- Ιστορία της Πάρου
- Ορλοφικά και Πάρος
- Επανάσταση του 1821 και η συμβολή της Πάρου
- Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η συμμετοχή της Πάρου στην Εθνική Αντίσταση (Συμμαχική Βάση Αντιπάρου, ο Παριανός ήρωας Νικόλαος Στέλλας)
- Αξιοθέατα της Πάρου (οδοί, πλατείες, βρύσες) με ονοματοδοσία ηρώων και πολεμιστών που σχετίζονται με την επανάσταση του 1821 και το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο καθώς και ευεργετών της Πάρου των νεωτέρων χρόνων.
Το υλικό συγκεντρώθηκε από τους μαθητές αφού :
- Χωρίστηκαν σε ομάδες και μοίρασαν τα αντικείμενα προς διερεύνηση
- Διερεύνησαν τα ανωτέρω θέματα μέσω βιβλιογραφίας, ιστορικών ντοκουμέντων, διαδικτύου, συνεντεύξεων
- Επεξεργάστηκαν το έντυπο υλικό που βρήκαν
- Πραγματοποίησαν επισκέψεις σε μνημεία και έκαναν φωτογράφηση αυτών
Στη συνέχεια το υλικό αυτό ψηφιοποιήθηκε, δημιουργήθηκε ένα έντυπο (το οποίο βρίσκεται σε ψηφιακή και έντυπη μορφή στη βιβλιοθήκη του σχολείου μας) και επίσης δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του σχολείου μας.
Σύντομη Ιστορία της Πάρου
Το Αιγαίο Πέλαγος - Το Αιγαίο πέλαγος υπήρξε κέντρο ναυσιπλοΐας ήδη από την 9η χιλιετία π.Χ, ωστόσο πολλά από τα νησιά του - ιδιαίτερα τα μικρότερα - κατοικήθηκαν από την νεολιθική εποχή και εξής. Ειδικά για το νησί της Πάρου δείγματα ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας μας έχει δώσει ένας προϊστορικός οικισμός ( 5 - 4 χιλιετία π.Χ.) που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο νησάκι Σαλιαγκό, που βρίσκεται ανάμεσα στην Πάρο και την Αντίπαρο. Η εκσκαφή αυτή αποτελεί και την πρώτη ένδειξη για κατοίκηση της όμορης Πάρου.
Εποχή του χαλκού - Το ιστορικό τοπίο γίνεται πιο σαφές από την εποχή του χαλκού, καθώς έχουν ανακαλυφθεί οικισμοί αυτής της εποχής και μάλιστα και των τριών μεγάλων πολιτισμών που άκμασαν κατά τη διάρκειά της, δηλαδή του κυκλαδικού, του μινωικού και του μυκηναϊκού. Περιοχές, όπως Γλυφά, Δρυός, Κάμπος, Κουκουναριές, Πλαστήρας, Φάραγκας, διέσωσαν ίχνη κυκλαδικών οικισμών με προεξάρχοντα αυτόν που βρίσκεται στο Λόφο του Κάστρου της Παροικιάς και ανήκει στην πρωτοκυκλαδική περίοδο. Αργότερα, όταν η μινωική Κρήτη μεσουρανεί στον Ελλαδικό χώρο, μέσα στο πλαίσιο επέκτασης της κυριαρχίας της, στέλνει εποίκους στο νησί της Πάρου, το οποίο σταδιακά μετατρέπεται σε αξιόλογο εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο. Λέγεται μάλιστα ότι οΑλκαίος, αρχηγός των Κρητών εποίκων, έχτισε προς τιμήν του βασιλιά Μίνωα μια ομώνυμη πόλη στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Παροικιά. Καθώς το πολιτικό τοπίο αλλάζει και στο προσκήνιο έρχονται οι Μυκηναίοι και πάλι η Πάρος θα αποτελέσει αξιόλογο κέντρο του πολιτισμού αυτού και προς επιβεβαίωση αυτής της πραγματικότητας έρχονται τα μυκηναϊκά λείψανα που εντοπίστηκαν στις Κουκουναριές αλλά και στο λόφο του Κάστρου της Παροικιάς.
Προέλευση του ονόματος του νησιού - Το νησί της Πάρου οφείλει την ονομασία του στον αρχηγό των Αρκάδων, Πάρο, που κατά τη γεωμετρική εποχή φθάνουν ως άποικοι στο νησί. Εκεί θα συγχωνευτούν με Ίωνες που θα εμφανιστούν λίγο αργότερα και από τη γόνιμη αυτή συνύπαρξη η Πάρος θα εξελιχθεί σε μεγάλη ναυτική δύναμη μέσα από την εμπορία του παριανού μαρμάρου, γνωστού για τη διαύγεια του.
Η φυσική πηγή πλούτου του νησιού, το μάρμαρο, αλλά και η γενικότερη ευημερία θα φέρει και την πολιτισμική άνθηση στο νησί, ιδιαίτερα κατά την αρχαϊκή εποχή (7ος αιώνας π.Χ). Τότε εμφανίζεται και ακμάζει η λεγόμενη λυρική ποίηση, ενώ και ο φημισμένος λυρικός ποιητής Αρχίλοχος κατάγεται από το νησί αυτό.
Η φυσική πηγή πλούτου του νησιού, το μάρμαρο, αλλά και η γενικότερη ευημερία θα φέρει και την πολιτισμική άνθηση στο νησί, ιδιαίτερα κατά την αρχαϊκή εποχή (7ος αιώνας π.Χ). Τότε εμφανίζεται και ακμάζει η λεγόμενη λυρική ποίηση, ενώ και ο φημισμένος λυρικός ποιητής Αρχίλοχος κατάγεται από το νησί αυτό.
Κλασσικά χρόνια - Στα κλασσικά χρόνια η Πάρος συμμαχεί με τους Πέρσες, οι οποίοι την περίοδο αυτή προσπαθούν να υποτάξουν τον Ελλαδικό χώρο, κινούμενοι προς τα δυτικά. Ωστόσο, η ήττα των Περσών στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οδηγεί τους Πέρσες σε υποχώρηση και τον Θεμιστοκλή στην Πάρο, όπου υποχρεώνει τους κατοίκους της να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Ηγεμονία. Από το 479 π.χ. έως και το 404 π.Χ. συμμετείχε στην Α' Αθηναϊκή συμμαχία, από το 378 π.Χ. αποτέλεσε μέλος της Β' Αθηναϊκής συμμαχίας. Το 338 π.Χ., αφού πλέον η Πάρος έχασε την παλιά ακμή και δύναμη, υπόκυψε, με χρονολογική σειρά, στους Μακεδόνες, στους Πτολεμαίους, στο Μιθριδάτη και τους Ρωμαίους. Κατά την εποχή αυτή στο νησί δραστηριοποιούνται κορυφαίοι γλύπτες και η περιοχή είναι γεμάτη από εργαστήρια γλυπτικής, ναούς και άλλα θαυμαστά οικοδομήματα. Η αμέσως επόμενη περίοδος βρίσκει την Πάρο σύμμαχο των Μακεδόνων ως το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οπότε μέσα σε κλίμα ανακατατάξεων, η Πάρος περιέρχεται για πολλά χρόνια στην εξουσία των Πτολεμαίων.
Ρωμαϊκή εποχή - Η ανάπτυξη του νησιού ανακόπτεται αισθητά τη Ρωμαϊκή εποχή, όπου χρησιμοποιείται μαζί και με άλλα κυκλαδίτικα νησιά ως τόπος εξορίας. Η εποχή του Βυζαντίου φέρνει το χριστιανισμό στο νησί μαζί με τον εντυπωσιακό ναό της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής που χτίστηκε με εντολή της Αγίας Ελένης. Στην εκπνοή αυτής της περιόδου η Πάρος ταλαιπωρείται από επιδρομές πειρατών, ένα πρόβλημα που διογκώνεται και την εποχή της ενετοκρατίας (δεδομένου ότι η Νάουσα αποτελεί βάση πειρατών) και καταλαμβάνεται από το γνωστό πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ο οποίος καταδικάζει το νησί σε ερήμωση. Παρά τη γενναία αντίσταση των κατοίκων, ο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσσα κυρίεψε το νησί και σκότωσε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και τους υπόλοιπους ή τους χρησιμοποίησε σαν κωπηλάτες στό τουρκικό ναυτικό ή τους έστειλε στα τάγματα των γενίτσαρων. Το έδαφος είναι πλέον εύφορο για την υποδοχή ενός νέου κατακτητή, των Τούρκων (1560 μ.Χ). Ο ασφαλής όρμος της Νάουσας χρησιμεύει ως ορμητήριο για το στόλο των Ρώσων κατά τη διάρκεια των ρωσοτουρκικών πολέμων, ενώ και κατά την ελληνική επανάσταση η Πάρος διαδραματίζει αξιόλογο ρόλο.
Από το 1668 έως το 1821 - Το 1668 και το 1677 έγιναν ισάριθμες επιδρομές και το νησί ερημώθηκε λόγο των πολλών καταστροφών. Εκείνη την εποχή, όπως λέγεται, υπήρχαν στο νησί και πρόξενοι διάφορων χωρών. Το λιμάνι της Νάουσας κατά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους (1770) χρησίμεψε σαν ορμητήριο του ρωσικού στόλου (αδερφοί Ορλόφ). Με την έναρξη της επανάστασης του 1821, η Πάρος είχε ενεργό ρόλο στον αγώνα και δέχτηκε πολλούς πρόσφυγες.
Νεώτερα χρόνια - Στα νεώτερα χρόνια το νησί δοκιμάζεται σκληρά από τους Γερμανούς και πολλοί κάτοικοί του μεταναστεύουν στον Πειραιά και στο εξωτερικό. Η επανοίκηση του νησιού ξεκινά μετά το 1960 και η ανάπτυξή του βασίζεται κυρίως στον τουρισμό.
H Πάρος σήμερα - Σήμερα η Πάρος είναι δημοφιλής τόπος διακοπών, έχει αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη και προσφέρει όλες τις υπηρεσίες που είναι απαραίτητες στον σύγχρονο ταξιδιώτη. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Παροικιά, στην δυτική ακτή, μία κοσμοπολίτικη κυκλαδίτικη πολιτεία. Δεύτερη σε μέγεθος, η Νάουσα, το κοσμικό ψαροχώρι, ένα από τα πιο όμορφα λιμανάκια στο Αιγαίο.
Πολύ σημαντικά για την Πάρο είναι και τα ολοζώντανα, γραφικά χωριά της. Τα μεγαλύτερα χωριά είναι οι Λεύκες, τα Μάρμαρα, ο Πρόδρομος, ο Κώστος, η Μάρπησσα, το Πίσω Λιβάδι, ο Δρυός, η Αγγαιριά και η Αλυκή. Θεματοφύλακες της ιστορίας της Πάρου είναι τα διάσπαρτα ερειπωμένα από τον χρόνο κτίρια (ιερά του Δωδεκάθεου, εκκλησίες των πρώτων χριστιανικών χρόνων, μοναστήρια με οχυρωματική μορφή) που θαυμάζει ο επισκέπτης σε κάθε του βήμα. Όμως η πραγματική ομορφιά της Πάρου είναι αυτή που συναντά στην ψυχή των ανθρώπων της. Άνθρωποι, απλοί, δημιουργικοί, ζεστοί, φιλόξενοι, με έμφυτο τον σεβασμό και την αγάπη για τον συνάνθρωπό τους.
Πολύ σημαντικά για την Πάρο είναι και τα ολοζώντανα, γραφικά χωριά της. Τα μεγαλύτερα χωριά είναι οι Λεύκες, τα Μάρμαρα, ο Πρόδρομος, ο Κώστος, η Μάρπησσα, το Πίσω Λιβάδι, ο Δρυός, η Αγγαιριά και η Αλυκή. Θεματοφύλακες της ιστορίας της Πάρου είναι τα διάσπαρτα ερειπωμένα από τον χρόνο κτίρια (ιερά του Δωδεκάθεου, εκκλησίες των πρώτων χριστιανικών χρόνων, μοναστήρια με οχυρωματική μορφή) που θαυμάζει ο επισκέπτης σε κάθε του βήμα. Όμως η πραγματική ομορφιά της Πάρου είναι αυτή που συναντά στην ψυχή των ανθρώπων της. Άνθρωποι, απλοί, δημιουργικοί, ζεστοί, φιλόξενοι, με έμφυτο τον σεβασμό και την αγάπη για τον συνάνθρωπό τους.
Τα Ορλοφικά και η Πάρος
Τι είναι τα Ορλοφικά;
Τα Ορλοφικά ήταν μία από τις εξεγέρσεις των υποδουλωμένων Ελλήνων, στην Πελοπόννησο, πριν από τη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ονομάστηκε έτσι, επειδή το σχέδιο της ρωσικής επέμβασης στην Ελλάδα έγινε από τα αδέλφια Αλέξιο (1737 - 1783) και Θεόδωρο (1741 - 1790) Ορλόφ, κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768 - 1774.
 |
| Αλέξιος Ορλόφ |
Ο Αλέξιος Ορλόφ ανέλαβε τη διοίκηση του ρωσικού σώματος, ενώ στις 28 Φεβρουαρίου του 1770 ο αδελφός του Θεόδωρος έφτασε στη Μάνη, όπου ξεκίνησε την επανάσταση. Οι επαναστάτες κατέλαβαν το Μιστρά, όπου και όρισαν προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Νικόλαο Ψαρό. Οι αρχικές επιτυχίες οδήγησαν σε επανάσταση κι άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως την Ήπειρο, την υπόλοιπη Πελοπόννησο και την Κρήτη.
Τον Μάρτη του 1770, κι αφού ελευθερώθηκε η Λακωνία, ο ρώσος λοχαγός Μπάρκοφ πήρε διαταγή από τον Θεόδωρο Ορλόφ να καταλάβει την Τριπολιτσά (Τρίπολη), με μια λεγεώνα από 8.000 έλληνες επαναστάτες και 50 Ρώσους. Κατά τη στιγμή της προσέγγισης στην Τριπολιτσά, περίπου χίλιοι εμπειροπόλεμοι Τουρκαλβανοί έσπασαν τον αποκλεισμό στον Ισθμό, έφτασαν στην Τριπολιτσά κι ενίσχυσαν τη φρουρά της πόλης.
Η σύγκρουση, που αποτέλεσε και το τέλος της επανάστασης, έγινε -σύμφωνα με τους ιστορικούς- στα Τρίκορφα, στις 29 Μαρτίου. Έπειτα από ημίωρο αγώνα κι έναν επιτυχή ελιγμό των αντιπάλων τους, οι Έλληνες εκάμφθησαν. Η ήττα υπήρξε εξοντωτική... Φεύγοντας οι Έλληνες διωκόμενοι εγκατέλειπαν τα όπλα τους και υποχωρούσαν με μεγάλες απώλειες. Τη νίκη των Τούρκων ακολούθησε μεγάλη σφαγή εντός της πόλεως, με θύματα περίπου 3.000 Έλληνες, μεταξύ αυτών ο αρχιεπίσκοπος Άνθιμος και αρκετοί άλλοι κληρικοί. Τρεις ημέρες αργότερα, οι εναπομείναντες Ρώσοι επιβιβάσθηκαν στα πλοία και εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο.
Η σύγκρουση, που αποτέλεσε και το τέλος της επανάστασης, έγινε -σύμφωνα με τους ιστορικούς- στα Τρίκορφα, στις 29 Μαρτίου. Έπειτα από ημίωρο αγώνα κι έναν επιτυχή ελιγμό των αντιπάλων τους, οι Έλληνες εκάμφθησαν. Η ήττα υπήρξε εξοντωτική... Φεύγοντας οι Έλληνες διωκόμενοι εγκατέλειπαν τα όπλα τους και υποχωρούσαν με μεγάλες απώλειες. Τη νίκη των Τούρκων ακολούθησε μεγάλη σφαγή εντός της πόλεως, με θύματα περίπου 3.000 Έλληνες, μεταξύ αυτών ο αρχιεπίσκοπος Άνθιμος και αρκετοί άλλοι κληρικοί. Τρεις ημέρες αργότερα, οι εναπομείναντες Ρώσοι επιβιβάσθηκαν στα πλοία και εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο.
Πριν τα Ορλοφικά
 |
| Η Αικατερίνη Β' |
Την ίδια περίοδο δρουν στη βόρεια βαλκανική, πολλοί ρώσοι πράκτορες, σημαντικότεροι των οποίων είναι οι Γερμανός, Εζντεμίροβιτς, Βέλιτς, Ναζάρ Καραζίν, και Στέφανος Πίκολος.
Ο Παπάζογλου κατορθώνει να συγκεντρώσει στην Καλαμάτα στις αρχές του 1767, στον πύργο του προκρίτου Παναγιώτη Μπενάκη, τα σπουδαιότερα πρόσωπα που στρατεύονται στο ρωσικό σχέδιο.
Εκτός από τον Παπάζογλου και τον Μπενάκη, στη σύσκεψη παίρνουν μέρος ο μητροπολίτης Λακεδαίμωνος Ανανίας, ο Μεθώνης Άνθιμος Καράκαλος, ο Κορίνθου Μακάριος, ο Παλαιών Πατρών, ο Ρέοντος, ο Ζαρνάτας Νεόφυτος Δεληγιάννης, ο Μέγας Οικονόμος Καλαβρύτων, ο Κερνίτσης και Καλαβρύτων Δανιήλ, οι πρόκριτοι Μυστρά Παναγιώτης Κρεββατάς, Λεονάρδος Καφετζής και Ιωάννης Κρεββατάς ή Μελιτάκης, οι Κορίνθου Σπύρος και Γεωργαντάς Νοταράς, ο Πατρών Πόλος, ο Αιγίου Χρίστ. Μελετόπουλος, καθώς οι Παναγιώτης Ζαΐμης και Ιωάννης Δεληγιάννης.
Οι ανωτέρω αποδέχονται το ρωσικό σχέδιο και δηλώνουν εγγράφως την πίστη τους στην τσαρίνα Αικατερίνη Β΄. Ο Παπάζογλου γνωρίζει πως ο προσεταιρισμός των κεφαλών του τόπου είναι ο αναγκαίος, πλην όμως όχι και ικανός όρος, για την ευόδωση του σχεδίου. Πρέπει επιπλέον να στρατολογήσει ικανό αριθμό αξιόμαχων μισθοφόρων από τον ιθαγενή ορθόδοξο πληθυσμό. Και στο Μοριά αυτός ο εν δυνάμει ρωσικός στρατός, κατοικούσε στη Μάνη.
Για να διαπραγματευτεί το ποσό της εξαγοράς τους, να εξηγήσει το ρωσικό σχέδιο και να συζητήσει τις λεπτομέρειες, ο Παπάζογλου μένει για μήνες στη Μάνη. Το έδαφος είχε προετοιμάσει ο Σάρρος, σε προηγουμένη επίσκεψή του στην περιοχή.
Κλείνοντας τη μίσθωση των Μανιατών και έχοντας τη συμφωνία ορισμένων ισχυρών δεσποτάδων και κοτζαμπάσηδων, ο Παπάζογλου είχε εκτελέσει με επιτυχία την αποστολή του. Τη σκυτάλη παραλαμβάνουν τώρα οι ρώσοι προϊστάμενοί του, οι αδελφοί Ορλόφ.
Τα Ορλοφικά και η Πάρος
Κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου 1769-1774 η Αικατερίνη η Β΄τσαρίνα της Ρωσίας αποφάσισε την αποστολή ρωσικού στόλου στο Αιγαίο με σκοπό να παρακινήσει τους Έλληνες και άλλες εθνότητες της βαλκανικής σε επανάσταση εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης στην Πελοπόννησο (1770 Ορλωφικά), ο ρωσικός στόλος υπό τους αδελφούς Ορλώφ συνάντησε και κατέστρεψε τον τουρκικό στόλο στη ναυμαχία του Τσεσμέ (28 Ιουνίου 1770).
 |
| Το νησάκι Αγία Καλή όπου υπήρχε το αρχηγείο των Ρώσων |
 |
| Στο βάθος φαίνεται ένα από τα ακρωτήρια που χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι για να στήσουν πύργους με κανόνια |
Στο χώρο του Πάρκου του Αϊ-Γιάννη εντοπίζονται οι θέσεις των δύο πυροβολαρχιών (Αλμυρός και Τούρκος), θεμέλια από πέτρινα καταλύματα για το προσωπικό και τους ανώτερους αξιωματικούς, αποθήκες στις οποίες κατασκευάζονταν τα κατάρτια των πλοίων, ενώ στο ψηλότερο σημείο της χερσονήσου είχε τοποθετηθεί ιστός σημαίας που ειδοποιούσε για την εμφάνιση πλοίων. Στην παραλία Τούρκου Άμμος μεγάλο σκάφος λειτουργούσε ως πλωτό καρνάγιο.
Σύμφωνα με τις πηγές τα πληρώματα του στόλου ήταν περί τους 12.000 άνδρες ενώ ο πεζικός στρατός που είχε επιβιβαστεί σ'αυτόν (Ρώσοι,Έλληνες, Αλβανοί) περίπου 10.000. Η συγκέντρωση τόσων ανθρώπων οδήγησε σε έλλειψη τροφής και υπερτίμηση των προϊόντων, ενώ οι συνθήκες διαμονής και το κλίμα ταλαιπώρησαν τους Ρώσους. Σε ρωσικό χάρτη του 1772 σημειώνονται αγκυροβολημένα στον κόλπο της Νάουσας 42 πλοία, τα περισσότερα στον όρμο του Αϊ-Γιάννη, από τα οποία στα 24 σημειώνεται και το όνομα του πλοίου.
 |
| Ρώσικα νομίσματα που χρησιμοποιήθηκαν στην Πάρο για το διάστημα που διέμεναν οι Ρώσοι εκεί |
Η ρωσική κατοχή και διοίκηση του Αιγαίου περιέλαβε 19 νησιά και διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1774. Για τις ανάγκες του στόλου επιβλήθηκε φορολογία και ορίστηκαν σύνδικοι ανά νησί ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων, οι οποίοι λογοδοτούσαν στην ανώτατη διοίκηση στη Νάουσα. Επίτροπος και επιτηρητής των Κυκλάδων για το μεγαλύτερο διάστημα παραμονής των Ρώσων στο Αιγαίο διατέλεσε ο Μυκονιάτης Αντώνης Ψαρός.
Ο Σπυρίδωφ σκεφτόταν ότι η Πάρος με τα ασφαλή της λιμάνια θα μπορούσε να πουληθεί στην Αγγλία ή στην Γαλλία για να καλυφθούν τα έξοδα της εκστρατείας, αν η τελική συνθήκη την επιδίκαζε στην Ρωσία. Η ιδέα όμως αυτή δεν ήταν υλοποιήσιμη. Στις 10 Ιουλίου 1774 υπογράφτηκε η συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή με την οποία τερματίστηκε ο ρωσοτουρκικός πόλεμος.
Στις 11 Αυγούστου 1774 δόθηκε εντολή από την Αικατερίνη στον Ορλώφ να εγκαταλείψει ο ρωσικός στόλος το Αιγαίο. Πολλά από τα πλοία που δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν εγκαταλείφθηκαν στον κόλπο της Νάουσας. Οι εγκαταστάσεις στην ξηρά γρήγορα καταστράφηκαν καθώς οι κάτοικοι αφαίρεσαν την ξυλεία από τις οροφές. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, δυτικοί επισκέπτες ( Choiseul-Gouffier, Sonnini) αναφέρουν την ερήμωση και την καταστροφή των εγκαταστάσεων.
Σήμερα στις θέσεις των εγκαταστάσεων αυτών εντοπίζονται μόνο οι θεμελιώσεις τους.
Ο κόλπος της Νάουσας πριν τα Ορλοφικά
 |
| Παλαιός χάρτης τόυ κόλπου της Νάουσας |
Σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών από τον 17ο και 18ο αιώνα, η Νάουσα ήταν αραξοβόλι πειρατών. Τα πληρώματά τους αναμιγνύονταν με τους κατοίκους και, μερικές φορές, έμεναν μόνιμα σε αυτήν. Το 1696, η Νάουσα είχε 400 κατοίκους. Τα κριτήρια των Ρώσων για να επιλέξουν τον κόλπο της Νάουσας ως βάση του στόλου τους ήταν το ασφαλές αγκυροβόλιο και τα στοιχεία της φυσικής και αποτελεσματικής οχύρωσης.
 |
| Χάρτης του λιμανιού της Νάουσας Πάρου της περιόδου 1769-1774 όταν ήταν ναύσταθμος των Ρώσων στο Αιγαίο. Στον χάρτη αναφέρονται τα ονόματα των καραβιών που ήταν προσορμισμένα στο λιμάνι της Νάουσας (αρχείο συλλέκτη Γιώργου Σπανού) |
 |
| Σχεδιάγραμμα της πόλης της Νάουσας και του λιμανιού της από χάρτη του Ορλώφ του 1772 (αρχείο συλλέκτη Γιώργου Σπανού) |
 |
| Ζωγραφιά ενός παιδιού που απεικονίζει την άφιξη των Ρώσων. Βρέθηκε σε οπισθόφυλλο βιβλίου της εποχής |
Ο κόλπος της Νάουσας μετά τα Ορλοφικά
 |
| Σύμβολο του ρωσικού ναυτικού την εποχή που έγιναν τα Ορλοφικά |
 |
| Αγκυρα ανασυρμένη από τη βουλιαγμένη ρώσικη φρεγάτα |
Μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής
Πήραμε και βρήκαμε συνεντεύξεις με τους κατοίκους της Νάουσας οπού έζησαν για να δουν τη δουν τη βουλιαγμένη Ρωσική φρεγάτα και τις κανονόμπαλες από το Μαυρονήσι.
Α συνέντευξη:
Μάλιστα κάποιοι βρήκαν και οι ίδιοι. Με Δ συμβολίζεται ο δημοσιογράφος και Σ ο κάτοικος που του παίρνουν συνέντευξη.
Δ: Για πείτε μας. Που ήτανε βουλιαγμένος ο ρωσικός στόλος, που τον θυμάστε;
Σ: Η φρεγάτα;Δ: Ναι, που ήτανε όμως βουλιαγμένη; Σε ποιο μέρος;
Β συνέντευξη:
Δ: Τι έχετε ακούσει; Φρεγάτες λέει είχανε.
Σ: Ναι φρεγάτες. Τώρα Ρωσικές ήτανε, Τούρκικες, δεν ξέρω.
Δ: Σε πια θέση ακριβώς;
Σ: Στο Καθολικό. Έτσι λέγεται το μέρος αυτό Καθολικό.
Δ: Τι έχετε ακούσει; Φρεγάτες λέει είχανε.
Σ: Ναι φρεγάτες. Τώρα Ρωσικές ήτανε, Τούρκικες, δεν ξέρω.
Δ: Σε πια θέση ακριβώς;
Σ: Στο Καθολικό. Έτσι λέγεται το μέρος αυτό Καθολικό.
Γ συνέντευξη:
Δ: Τι θυμάστε από το 1940-50 για τα ερείπια των Ρώσων, θυμάστε κάτι;
Σ: Αυτό που θυμάμαι εγώ είναι από το 1948 που βγαίναμε με την τράτα και στο σημείο αυτό στο Καθολικό όταν πηγαίναμε λέγαμε, να αποφύγουμε τη φρεγάτα. Η φρεγάτα ήτανε... όταν μπαίναμε στο Καθολικό φαινότανε οι σκαρμοί. Τα ξύλα. Εκεί ήτανε η φρεγάτα, τη λέγανε. Πιο έξω λίγο από 'κεί, υπήρχε άλλο ένα ναυάγιο το οποίο λέγαμε ήτανε στο μόνο του Άι Γιαννιού. Στη μέσα δηλαδή μεριά. Εκεί πάλι λέγανε να αποφύγουμε τη φρεγάτα. Υπήρχε και στην Περικόπετρα το ίδιο πράμα. Πάλι υπήρχε ένα σκαρί από ξύλα τα οποία φαινόταν κι αυτά το ίδιο πράμα. Αυτά όλα τα αποφεύγαμε γιατί μπλέκανε απάνω οι τράτες.
Δ: Έλεγε κανείς ότι είναι ρωσικά αυτά;
Σ: Αυτά λέγανε ότι είχε έρθει τότε ο Ρωσικός στόλος και τα είχαν βουλιάξει εκεί στο Καθολικό. Αυτά βέβαια μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και δεν ξέρουμε κιόλας τι είναι αλήθεια και τι ψέματα.
Δ: Τι θυμάστε από το 1940-50 για τα ερείπια των Ρώσων, θυμάστε κάτι;
Σ: Αυτό που θυμάμαι εγώ είναι από το 1948 που βγαίναμε με την τράτα και στο σημείο αυτό στο Καθολικό όταν πηγαίναμε λέγαμε, να αποφύγουμε τη φρεγάτα. Η φρεγάτα ήτανε... όταν μπαίναμε στο Καθολικό φαινότανε οι σκαρμοί. Τα ξύλα. Εκεί ήτανε η φρεγάτα, τη λέγανε. Πιο έξω λίγο από 'κεί, υπήρχε άλλο ένα ναυάγιο το οποίο λέγαμε ήτανε στο μόνο του Άι Γιαννιού. Στη μέσα δηλαδή μεριά. Εκεί πάλι λέγανε να αποφύγουμε τη φρεγάτα. Υπήρχε και στην Περικόπετρα το ίδιο πράμα. Πάλι υπήρχε ένα σκαρί από ξύλα τα οποία φαινόταν κι αυτά το ίδιο πράμα. Αυτά όλα τα αποφεύγαμε γιατί μπλέκανε απάνω οι τράτες.
Δ: Έλεγε κανείς ότι είναι ρωσικά αυτά;
Σ: Αυτά λέγανε ότι είχε έρθει τότε ο Ρωσικός στόλος και τα είχαν βουλιάξει εκεί στο Καθολικό. Αυτά βέβαια μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και δεν ξέρουμε κιόλας τι είναι αλήθεια και τι ψέματα.
Εθνική Αντίσταση - Συμμαχική Βάση της Αντιπάρου
Γεωμορφολογία και χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος της περιοχής Αγίου Γεωργίου
 |
| Χάρτης της Αντιπάρου, των γειτονικών βραχονησίδων και του Δεσποτικού |
Η Αντίπαρος βρίσκεται στο Ν.Δ. μέρος της Πάρου και χωρίζεται από την Πάρο με δίαυλο πλάτους
Στην παραλία του Αγ. Γεωργίου, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταστάθηκε η Συμμαχική Βάση της Αντιπάρου. Η περιοχή αυτή είχε πολλά πλεονεκτήματα για μια τέτοια υποβρύχια βάση. Πρώτα-πρώτα, ο ευρύχωρος όρμος του Δεσποτικού ήταν ασφαλής για το αγκυροβόλιο των υποβρυχίων. Παράλληλα οι κορυφογραμμές Μαστίχια, Τράχηλα και Σωρός αποτέλεσαν το φυσικό και ορεινό φράγμα της Βάσης. Επίσης πλεονέκτημα ήταν η παντελής έλλειψη Ιταλικής και Γερμανικής φρουράς και η ύπαρξη αγροκτημάτων όπου θα μπορούσαν να κρυφτούν άνετα οι διακινούμενοι στρατιώτες και το προσωπικό της Βάσης. Τριγύρω υπήρχαν δεξαμενές νερού, βραχοσπηλιές, στοές μεταλλείων και στενές χαράδρες για την αποθήκευση όπλων, πυρομαχικών, καυσίμων κ.α.
Οι χώρες της Μέσης Ανατολής και κυρίως η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στο διεξαγόμενο κατά το 1940-1942 Συμμαχικό Αγώνα. Ένας απ’ τους σημαντικότερους λόγους που έγινε αυτό ήταν ο εξής : Η Αίγυπτος ήταν η έδρα του Γενικού Στρατηγείου Μ. Ανατολής των Συμμαχικών Υπηρεσιών και ο Ναύσταθμος του Αγγλικού και Ελληνικού στόλου της Μεσογείου. Έτσι για να καταφέρει ο μεγάλος όγκος αποδράσεων από την Ελλάδα να καταλήξει στην Αίγυπτο έπρεπε υποχρεωτικά να περάσει από την Τουρκία, τη Συρία και την Παλαιστίνη.
Η κατάληψη της Πάρου από τους Ιταλούς έγινε στις 5/5/1941 με επικεφαλής τον υπολοχαγό Τζιοβάννι Ρουστικέλλι. Αμέσως μετά την αποβίβασή τους εγκατέστησαν φυλάκια στα περισσότερα χωριά και όρμους εκτός από την Αντίπαρο.
 |
| Συμμαχικό υποβρύχιο στο Αιγαίο |
Η Βάση της Αντιπάρου ήταν αναγκαία και δημιουργήθηκε για να επιτελέσει κυρίως αυτό το σκοπό, δηλαδή τη διαφυγή μέσω υποβρυχίων Άγγλων και Ελλήνων αξιωματικών στη Μ. Ανατολή, καθώς επίσης και για τη μεταφορά στην Ελλάδα κατασκόπων και σαμποτέρ με ασύρματους όπλα και εκρηκτικά. Ο σχεδιασμός και η οργάνωση της Υποβρύχιας Βάσης Αντιπάρου έγινε από τις Μυστικές Υπηρεσίες του στρατηγείου της Μ. Ανατολής τον Οκτώβριο του 1941, ερήμην των ελληνικών αρχών που είχαν πλήρη άγνοια για τις επιχειρήσεις του στρατηγείου της Μ. Ανατολής.
 |
| Ο ιδρυτής της βάσεως υποβρυχίων Ιωάννης Γραμματικάκης |
Το στρατηγείο της βάσεως το εγκατέστησαν στην οικία του Σπύρου Τζαβέλα, στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου. Εν τω μεταξύ οι ψαροπούλες των Παριανών Τσαντάνηδων και του Γραμματικάκη, συνέχιζαν τα ταξίδια, κουβαλώντας στην βάση Άγγλους και Έλληνες, για να τους παραλάβει το υποβρύχιο και να τους μεταφέρει στην Μέση Ανατολή.
 |
| Οι συντηρητές της βάσης Νίκος Χερουβείμ και Παναγιώτης Δελέντας |
Αποκάλυψη της βάσης
Οι Ιταλοί κατακτητές της Πάρου δεν γνώριζαν ακόμα τι συνέβαινε στην Αντίπαρο. Είχαν γίνει δύο τυπικές έρευνες δίχως αποτέλεσμα. Βέβαια υπήρχε μια διάχυτη υποψία ότι κάτι ύποπτο μπορεί να συμβαίνει, όμως δεν μπορούσε να τεκμηριωθεί.
Εξαιτίας όμως κάποιων δραματικών γεγονότων στην Αθήνα και την Ανάβυσσο, κινήθηκαν κάπως περισσότερες υποψίες. Εν τω μεταξύ αναμενόταν από τα μέλη της βάσης ένα υποβρύχιο με τον Τζων Ατκινσον και με νέο εξοπλισμό, εφόδια κλπ. Όμως αφού ο Χάρης Γραμματικάκης, που ήταν ο ιδρυτής της βάσης, είδε πως καθυστερούσε πολύ, ξεκίνησε εκείνος για τον Πειραιά με σκοπό να πάρει αξιωματικούς, εφόδια κ.α. δίνοντας διαταγή στους Άγγλους της Αντιπάρου να αποπλεύσουν αμέσως για την Αλεξάνδρεια και να μην τον περιμένει να τους πάει ο ίδιος εκεί, αν εμφανιστεί επιτέλους το υποβρύχιο.
 |
| Λεπτομερής χάρτης της περιοχής του Αγ. Γεωργίου |
Μόλις έφτασε το υποβρύχιο, ο Τζων Ατκινσον αρνήθηκε κατηγορηματικά να υπακούσει στις διαταγές του Γραμματικάκη και ενώ έπρεπε να συγκαλύπτει τη βάση, ετοιμαζόταν να δώσει φανερή μάχη με τους Ιταλούς. Εγκαταστάθηκε στο σπίτι του Τζαβέλλα και γυρνούσε επιδεικτικά στο νησί, παρά τις παρακλήσεις των κατοίκων και του Τζαβέλλα να μην εκτίθεται τόσο πολύ. Απ’ ότι φαίνεται δεν έλαβε καθόλου υπόψη τις προειδοποιήσεις και το κακό δεν άργησε να έρθει, εκεί που δεν το περίμεναν.
 |
| Ζέλος Ραγκούσης |
Υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με το τι προκάλεσε την αποκάλυψη της Μυστικής Βάσης της Αντιπάρου. Η επικρατέστερη όμως είναι ότι ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Τζιανλουΐτζι Γκάλι, ο αυστηρότερος ίσως Ιταλός αξιωματικός, έκανε την μοιραία, τρίτη έρευνα με βάση τις υποψίες που είχε στις 5/1/1942. Με βάση τις καταγγελίες του Γκάλι, οι Ιταλοί το ίδιο κιόλας βράδυ με πλήρη εξοπλισμό ήταν έτοιμοι να αποπλεύσουν στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου με επικεφαλείς τους ανθυπολοχαγούς Μουναρίνι και Ριμπόλτζι. Η σκόπιμη όμως καθυστέρηση που κατόρθωσαν να πετύχουν δύο-τρείς πατριώτες που βρίσκονταν στο πλοίο (Φραγκ. Τσαντάνης, Ζέλος Ραγκούσης) κράτησε τους Ιταλούς στην Πάρο όσο περισσότερο γινόταν.
Σ’ αυτό το διάστημα πολλοί αγγελιαφόροι κινητοποιήθηκαν, για να ειδοποιήσουν εγκαίρως τους Άγγλους, ότι οι Ιταλοί έρχονταν, παρ’ όλα αυτά είναι αναμφίβολο αν έφθαναν στον προορισμό τους. Την τελευταία στιγμή πάντως οι υπόλοιποι Άγγλοι που δε βρίσκονταν στο σπίτι του Τζαβέλλα ξύπνησαν από τρεις αγγελιαφόρους τον προαναφερόμενο Ζέλο Ραγκούση, τον Κουτσουράκη και το Ρούσσο. Οι Άγγλοι εξοπλίστηκαν με όπλα και χειροβομβίδες (έδωσαν μάλιστα και στους δύο αγγελιαφόρους) και ξεκίνησαν μέσα στην άγρια νύχτα για το Δεσποτικό όπου οι Ιταλοί διενεργούσαν έρευνα μέχρι που έφτασαν στο σπίτι του Τζαβέλλα. Ο Ριμπόλτζι εισέβαλε στο εσωτερικό του σπιτιού του Τζαβέλλα και φτάνοντας στην πόρτα του σπιτιού όπου έμεναν οι Άγγλοι άρχισε να τη χτυπά και προσπαθούσε να τη σπάσει. Οι Άγγλοι τρομοκρατημένοι μέσα στον ύπνο τους, πετάχτηκαν επάνω έτοιμοι να αμυνθούν. Ο ένας από αυτούς, μάλλον ο Κυπριάδης, πυροβόλησε με το πιστόλι του προς την πόρτα, όπου έστεκε ο Ριμπόλτζι, αρκετές φορές ώστε να δώσει καιρό στους άλλους να φύγουν πηδώντας από τα παράθυρα. Ο άτυχος Ριμπόλτζι τραυματίστηκε θανάσιμα και έπεσε κάτω αιμόφυρτος. Φυσικά οι Ιταλοί ανταπέδωσαν αμέσως τους πυροβολισμούς και η μάχη συνεχίστηκε με τον σοβαρό τραυματισμό του Ατκινσον στα πόδια και με ανταλλαγή πυροβολισμών που όμως δεν κράτησε πολύ και αποσύρθηκαν από το πεδίο της μάχης και οι δύο πλευρές.
 |
| Σπύρος Τζαβέλλας |
Την αμέσως επόμενη μέρα οι Ιταλοί κατέλαβαν αμαχητί την περίφημη βάση της Αντιπάρου, στην οποία πρώτη φορά εγκατέστησαν την τοπική Στρατιωτική Διοίκηση. Μετά τα αιματηρά γεγονότα .. «κατά εκατοντάδες κατέφθαναν οι Ιταλοί από τα γύρω νησιά …. Κινητοποιώντας ολόκληρο στολίσκο τορπιλάκατων και υδροπλάνων...» Από την πρώτη κιόλας μέρα (6/1/2012) οι Ιταλικές αρχές έλαβαν αυστηρότατα μέτρα στρατιωτικών αντιποίνων, κατά των κατοίκων Πάρου-Αντιπάρου. Επιπλέον οι στρατιώτες της νέας φρουράς Αντιπάρου προέβαιναν σε βιαιότητες, για να εκδικηθούν τους κατοίκους της περιοχής : τους κακοποιούσαν βάναυσα, λεηλατούσαν σπίτια κ.λ.π.
Το μεγαλύτερο πλήγμα της Συμμαχικής Παρατάξεως ήταν η απώλεια υλικού και ιδίως του απορρήτου αρχείου του Ατκινσον, με το οποίο οι Ιταλικές αρχές κατόρθωσαν να εξαρθρώσουν το σπουδαιότερο δίκτυο κατασκοπίας στην Ελλάδα.
Ύστερα από σχετικές ανακρίσεις που έκαναν και από πληροφορίες που είχαν οι Ιταλοί, συνέλαβαν και τους Έμμαν. Πατέλη, τα παιδιά του Ιωάννη Πατέλη, Δημήτριο Πατέλη και Βασίλειο Πατέλη, τον Σπύρο Τζαβέλα, Νικόλαο Τσαντάνη, Ιωάννη Τσαντάνη, Γεώργιο Καπούτσο, Ιωάννη Δεσύπρη και πολλούς άλλους, τους οποίους μετέφεραν στις φυλακές Σύρου.
Η δίκη όλων των παραπάνω άρχισε στις 9 και τελείωσε στις 15 Φεβρουαρίου 1943. Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο φοβερός μισέλληνας Ιταλός στρατηγός Μαγκάλντι. Αποτέλεσμα της δίκης αυτής ήταν να καταδικασθούν σε θάνατο οι Τζών Ατκινσον, Διαμαντής Αρβανιτόπουλος, Σπύρος Τζαβέλας, Ιωάννης Πατέλης, Γ. Καπούτσος, Φραγκίσκος Τσαντάνης, Θεοδώρα Νικοτσάρα και Βασίλειος Πατέλης. Πολλοί άλλοι καταδικάστηκαν σε φυλάκιση από 3-30 έτη. Αυτοί που καταδικάστηκαν σε θάνατο τα ξημερώματα της 24ης Μαρτίου μεταφέρθηκαν στην Κοκκινιά, όπου και εκτελέστηκαν.
Ο Ατκινσον κουτσός και σε ελεεινή κατάσταση, απ' τις τύψεις που είχε οδηγώντας τόσους σε θάνατο, πριν τον τουφεκίσουν και ενώ τον είχαν δεμένο σε μια καρέκλα για να μην πέσει, γύρισε και είπε στους συντρόφους του «Συγχωρήστε με για να αναπαυθεί η ψυχή μου .." Τους άλλους που δεν καταδικάστηκαν σε θάνατο και αυτούς που πήραν χάρη, τους μετέφεραν στις φυλακές της Ιταλίας.
Η υφιστάμενη κατάσταση του χώρου του Αγ. Γεωργίου όπου βρισκόταν η Συμμαχική Βάση της Αντιπάρου
Στην αεροφωτογραφία φαίνεται ο κεντρικός δρόμος που συνδέει τον οικισμό του Αγ. Γεωργίου με την Αντίπαρο και ο χωρισμός της περιοχής αυτής σε οικόπεδα. Στα αριστερά της φωτογραφίας είναι ο κόλπος του Αγ. Γεωργίου όπου έρχονταν τα συμμαχικά υποβρύχια. Η περιοχή αυτή ήταν βοσκότοπος αλλά επίσης πλούσια σε σιδηρομεταλλεύματα. Μετά τις ευκαιριακές εξορύξεις που γίνονταν στην περιοχή εγκαταστάθηκε μια γαλλική εταιρεία που εκμεταλλευόταν το μετάλλευμα και το εξήγαγε μέχρι και το 1956.
 |
| Αεροφωτογραφία της περιοχής του Αγ. Γεωργίου |
Στη συνέχεια το 1975 βάση διατάξεων νομοθεσίας περί συστάσεως Οικοδομικών Συναιτερισμών έγινε η χάραξη των δρόμων και το «κόψιμο» των οικοπέδων.
Σήμερα στην περιοχή έχουν χτιστεί πολλά παραθεριστικά θέρετρα, κατοικίες που μερικώς έχουν υιοθετήσει τη «νησιώτικη» αρχιτεκτονική, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες κ.α. Η ασάφεια των πολεοδομικών διατάξεων, η νομοθεσία και ίσως ο ελλιπής έλεγχος της οικοδόμησης έχουν φέρει την περιοχή στην υφιστάμενη κατάσταση.
Σήμερα στον Άγιο Γεώργιο γίνεται κάθε χρόνο ο ετήσιος εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης. Σαν προσκύνημα στους Αντιπαριώτες και Παριανούς που έδωσαν τη ζωή τους στο βωμό της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945 παρουσιάζονται τα γεγονότα του Αγίου Γεωργίου Αντιπάρου μέσα από τα λόγια όσων τα έζησαν και όσων τα ιστόρησαν.
Έχει τοποθετηθεί τιμητική πλακέτα με τα ονόματα των ηρώων που αγωνίστηκαν στην Εθνική Αντίσταση στην Πάρο και Αντίπαρο.
 |
| Τιμητική πλακέτα στην περιοχή του Αγ. Γεωργίου |
Ο Παριανός ήρωας Νικόλαος Στέλλας
Ο Νικόλαος Στέλλας είναι ένας Παριανός εθνομάρτυρας που γεννήθηκε το 1921 και πέθανε το 1944. Το πατρικό του σπίτι βρισκόταν στους πρόποδες του βουνού Στρούμπουλας, κοντά στην εκκλησία του Αγ. Γεωργίου. Οι γονείς του ήταν ο Γιακουμής Στέλλας και μητέρα του η Μαριγώ Κυδωνιέως. Είχαν εννέα παιδιά και ο Νικόλαος ήταν το πέμπτο παιδί τους. Είχε σπάνια ευστροφία και ήταν τολμηρός στις κινήσεις του, καθώς δεν αισθανόταν φόβο. Ήταν ακέραιος σε θέματα πίστης και ηθικής.
Η δράση του
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Πάρος ήταν στην κατοχή των Γερμανών, ο Νικόλαος Στέλλας συμμετείχε σε μια επιχείρηση εναντίον των Γερμανών. Στις 14/5/1944 στη θέση Γλύφα, φτάνει το καΐκι του Ηλία Περαντινού. Αρχηγός της επιχείρησης ήταν ο Άγγλος λοχαγός Λάσεν. Ο Μανώλης Περάκης τους έδειξε το δρόμο για το σπίτι του Γιακουμή Στέλλα (πατέρα του Νικόλαου). Ο Μανώλης Στέλλας είχε ειδοποιηθεί και τους περίμενε. Όταν η ομάδα της επιχείρησης έφτασε τους ανέβασαν στο βουνό Στρούμπουλας και εκεί κρυμμένοι πέρασαν όλη τη μέρα κατασκοπεύοντας τους Γερμανούς. Η ομάδα των Άγγλων κομάντος είχε αναλάβει να καταστρέψει τους ασυρμάτους και τις αντιαεροπορικές εγκαταστάσεις του αεροδρομίου των Μαρμάρων που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για τον ανεφοδιασμό τους.
Ο Νικόλαος όταν γύρισε σπίτι του ρωτούσε επίμονα τη μητέρα του που βρισκόταν ο πατέρας του και μετά από πιέσεις του αποκάλυψε για το που βρισκόταν. Το απόγευμα της ίδιας μέρας Ο Νικόλαος Στέλλας και ο Μανώλης Περάκης ανέλαβαν την ομάδα των άγγλων που θα διενεργούσε την επιχείρηση εναντίον των Γερμανών και χωρίστηκαν σε δύο τμήματα και πήραν δύο διαφορετικές κατευθύνσεις όπου και κρύφτηκαν μέχρι την επόμενη μέρα. Ο Λάσσεν (ο Άγγλος αρχηγός της επιχείρησης) έστειλε το Νικόλαο Στέλλα στο αεροδρόμιο που υπήρχε στην περιοχή των Μαρμάρων για να μαζέψει πληροφορίες για τις κινήσεις των Γερμανών. Οι οδηγίες ήταν : η μία ομάδα να εγκατασταθεί απέναντι από το σχολείο στα Μάρμαρα, η άλλη να καταλάβει το αρχηγείο του Τσιπίδου. Ώρα επίθεσης καθορίστηκε η 11:45 τη νύχτα με εντολή να συλληφθούν οι Γερμανοί αιχμάλωτοι. Κάποιοι πυροβολισμοί όμως που ακούστηκαν και μια φωτοβολίδα που έπεσε στη περιοχή του αεροδρομίου μετατρέπει τη νύχτα σε μέρα και έτσι οι σαμποτέρ έχασαν τη κάλυψη που είχαν. Μετά από αυτή την κίνηση οι Γερμανοί άρχισαν να παίρνουν προληπτικά μέτρα περιμένοντας ότι κάτι θα συνέβαινε.
Σύλληψη Νικόλαου Στέλλα
Ο Νικόλαος με την ομάδα του κινήθηκαν προς τις αποθήκες που ήταν τα καύσιμα και οι βόμβες κοντά στο χώρο του αεροδρομίου Μαρμάρων. Ένας από την ομάδα, ο Δελένδας διαφώνησε για την αρχηγεία την ομάδας και έφυγε μόνος του γύρω στις 12:30 τη νύχτα πέφτοντας πάνω σε 2 Γερμανούς στρατιώτες οι οποίοι και τον συνέλαβαν. Στην συνέχεια συνέλαβαν και την ομάδα του Νικόλαου Στέλλα. Οι Άγγλοι σαμποτέρ κατάφεραν να ξεφύγουν μακριά από το σημείο του αεροδρομίου βοηθούμενοι από τους ντόπιους οδηγούς που είχαν.
Οι Γερμανοί πήραν τον Στέλλα για ανάκριση και τον υπέβαλαν σε φοβερά βασανιστήρια προκειμένου ομολογήσει την πορεία της σχεδιαζόμενης επίθεσης καθώς και τους συνεργούς του. Ο Νικόλαος στάθηκε αλύγιστος και δεν έδωσε καμιά πληροφορία στους Γερμανούς. Μετά τις ανακρίσεις των Γερμανών ανακρίθηκε και από τον μοίραρχο χωροφυλακής της Παροικιάς, με τα ίδια αποτελέσματα. Την επομένη μέρα ο Στέλλας επεστράφη στους Γερμανούς και τον πέρασαν από δίκη. Αποφασίστηκε να εκτελεστεί δια απαγχονισμού.
Τιμές για τη μνήμη του
Στη Δαμαλιά το 1977 με πρωτοβουλία εφημέριου και συμμετοχή κατοίκων της Αγκαιριάς χτίστηκε τύμβος 5 μέτρων βάσης και 5 μέτρων ύψους. Εκεί στην Δαμαλιά στο σπίτι του Στέλλα έχτισαν αργότερα ένα εκκλησάκι που λειτουργεί κάθε χρόνο το μήνα Μάιο. Επίσης στη Μάρπησσα γίνεται λειτουργία προς τιμήν του στην εκκλησία και στη συνέχεια στο άγαλμα που έχει στηθεί στο σημείο που απαγχονίστηκε. Γίνονται εορταστικές εκδηλώσεις στη μνήμη του, κατάθεση στεφάνων και ομιλίες.
Αξιοθέατα της Πάρου (οδοί, πλατείες)
Πλατεία Εθνικής Αντίστασης ή Μαντώ Μαυρογένους
 |
| Η Μαντώ Μαυρογένους |
 |
| Η οικία της Μαντώ Μαυρογένους στην Παροικιά |
 |
| Τιμητική πλακέτα στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης |
Πλατεία Εκατονταπυλιανής
 |
| Η Εκατονταπυλιανή στην Παροικιά |
 |
| Αναθηματική στήλη στην Πλατεία Εκατονταπυλιανής |
Οδός Λοχαγού Κορτιάνου
Ο Αντώνιος Κ. Κορτιάνος γεννήθηκε στη Νάουσα της Πάρου το1876 και έπεσε ηρωικά μαχόμενος ως λοχαγός στο Σιμιτλή της Μακεδονίας το 1913σε ηλικία 37 ετών, όπως αναγράφεται στην παλαιά στήλη πεσόντων του Ηρώου της Παροικιάς. Το 1904 είχε αποφοιτήσει από Στρατιωτική Σχολή των Υπαξιωματικών με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Πριν καταταγεί στο στρατό είχε υπηρετήσει ένα
Ο Αντώνιος Κ. Κορτιάνος γεννήθηκε στη Νάουσα της Πάρου το1876 και έπεσε ηρωικά μαχόμενος ως λοχαγός στο Σιμιτλή της Μακεδονίας το 1913σε ηλικία 37 ετών, όπως αναγράφεται στην παλαιά στήλη πεσόντων του Ηρώου της Παροικιάς. Το 1904 είχε αποφοιτήσει από Στρατιωτική Σχολή των Υπαξιωματικών με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Πριν καταταγεί στο στρατό είχε υπηρετήσει ένα
 |
| Ο Αντώνιος Κορτιάνος |
Οδός Λοχαγού Γράβαρη
Ο Γεώργιος Β’ Γράβαρης γεννήθηκε στην Πάρο το 1876 και πέθανε το 1913. Υπήρξε από τις κορυφαίες στρατιωτικές και πνευματικές μορφές της σύγχρονης Ελλάδας. Ήταν καθηγητής της «Εφηρμοσμένης μηχανικής» στη σχολή Ευελπίδων όπου δίδασκε από συγγράμματα που τα έγραφε ο ίδιος. Χάρη στο ήθος, τις γνώσεις και την εντιμότητά του έφτασε στα ανώτερα αξιώματα του Σώματος και του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας καταλαμβάνοντας τη θέση του Γενικού Διευθυντού του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και του Αρχηγού του Λιμενικού Σώματος.
 |
Ο Γεώργιος Γράβαρης
|
Προτάσεις για την αειφόρο ανάπτυξη των ιστορικών περιοχών
Για την αειφόρο ανάπτυξη των περιοχών της Πάρου που έχουν συντελεστεί σημαντικά ιστορικά γεγονότα θα μπορούσαν να γίνουν τα εξής :
- Στις οδούς και τις πλατείες που έχουν το όνομα κάποιου ήρωα ή ευεργέτη θα μπορούσε να υπάρχει μια ταμπέλα αναρτημένη με το σύντομο βιογραφικό του, στα ελληνικά και σε κάποιες άλλες γλώσσες έτσι ώστε να είναι εύκολο στον επισκέπτη αλλά και στους κατοίκους της περιοχής μας να γνωρίζουν τις προσωπικότητες των ηρώων αλλά και των σημαντικών γεγονότων που επηρέασαν την ιστορία της Πάρου
- Στο σχολείο μας (Γυμνάσιο) θα έπρεπε να υπάρχει μια διδακτική ενότητα που να αφιερώνεται στα ιστορικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας της Πάρου ακόμα και στην Α’ Γυμνασίου έτσι ώστε να ενημερώνονται έγκυρα όλοι οι μαθητές.
- Στους τόπους που έγιναν ιστορικά γεγονότα (κόλπος της Νάουσας – Ορλοφικά και Συμμαχική Βάση Αντιπάρου) θα μπορούσε να υπάρχει μερική αναστήλωση των κτισμάτων που υπήρχαν εκεί με ταυτόχρονη ανάρτηση ενημερωτικών αφισών.
- Στο διαδίκτυο θα μπορούσε να υπάρχει μια ιστοσελίδα που να περιέχει συγκεντρωμένα όλα τα ιστορικά γεγονότα από την αρχαιότητα έως σήμερα και με διαδραστική μορφή για να είναι ελκυστική στους επισκέπτες. Επίσης στα πλαίσια του διαδικτύου θα μπορούσε να γίνει ένα ψηφιακό μουσείο όπου είναι εφικτή η παρουσίαση αντικειμένων και τοποθεσιών σε τρισδιάστατη μορφή.
- Σε περιοχές που έγιναν μάχες ή σημαντικά ιστορικά γεγονότα θα μπορούσαν να γίνουν εικονικές αναπαραστάσεις των μαχών ή των γεγονότων (της έλευσης των υποβρυχίων και ίσως μια αναπαράσταση των κτισμάτων που βρίσκονταν εκεί). Χρήσιμο θα ήταν να δημιουργηθεί ένα βίντεο με όλες αυτές τις εικονικές αναπαραστάσεις, το οποίο θα βρίσκονταν στο διαδίκτυο (YOUTUBE) απ’ όπου θα μπορεί να το δει όποιος θελήσει και να κατανοήσει καλύτερα την ιστορία του τόπου.
- Μια οργανωμένη ξενάγηση στις ιστορικές περιοχές με τη μορφή περιπάτου. Σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις έχουν αξιοποιηθεί όλα τα αξιοθέατα που είχαν σημαντικό ρόλο στους δύο παγκόσμιους πολέμους αλλά και σε παλιότερα γεγονότα. Υπάρχουν και ξεναγήσεις (με πολυγλωσσικούς ξεναγούς) στα σημεία ενδιαφέροντος και ενημέρωση στους επισκέπτες σε διάφορες γλώσσες μέσα στα πλαίσια μιας ενημερωτικής εκδρομής. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει για περιοχές της Πάρου και Αντιπάρου.